2023_GR_00175 - Ondertekening Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP) 2.1: goedkeuring

Op 16 december werd het Lokaal Energie- en Klimaatpact 2.1 (LEKP 2.1) goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Minister Somers trekt 16.000.000 EUR uit voor deze versterking van het Lokaal Energie- en Klimaatpact, dat als addendum aan het LEKP 2.0 toegevoegd wordt, 9.000.000 EUR voor 2023 (uitgekeerd in 2024) en 7.000.000 EUR voor 2024 (uitgekeerd in 2025).
Deze versnelde uitbreiding van engagementen bovenop het LEKP 2.0 blijft urgent door de energiecrisis van het afgelopen jaar. Het is meer dan ooit duidelijk geworden dat we als samenleving de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen versneld moeten afbouwen om meer weerbaar te zijn bij toekomstige prijsschokken. Steeds meer huishoudens dreigen anders geconfronteerd te worden met energie-armoede.
Het LEKP 2.1 gelooft in oplossingen op maat en richt zich daarom specifiek op het wijkniveau. Versnelde collectieve renovatie met oog voor sociale diversiteit en het toegankelijk maken van hernieuwbare energie via energiegemeenschappen vormen de speerpunten van dit pact.
Het LEKP 2.1 volgt dezelfde principes als het LEKP 1.0 en is eveneens gestructureerd aan de hand van vier werven, zijnde vergroening, renovatie en hernieuwbare energie, koolstofvrije (deel)mobiliteit en droogteproblematiek. Twee van de vier concrete werven werden uitgebreid (zie hieronder) naar aanleiding van de aanscherping op Europees niveau. Er wordt hierbij verder ingezet op een gelijktijdige bottom-up en top-down aanpak. Beide actoren, de Vlaamse overheid en de lokale besturen, geven aan om naast de reeds bestaande engagementen verder werk te maken van de aangescherpte engagementen zoals hieronder vermeld.

Het gaat om een inspanningsverbintenis. De wederzijdse engagementen staan hieronder vermeld en de financiële ondersteuning wordt gekoppeld aan het ondertekenen van het Pact. Het betreft een trekkingsrecht met 50 % cofinanciering, waarbij het '1 EUR voor 1 EUR'-principe wordt gehanteerd. De financiering via trekkingsrecht veronderstelt dus dat voor elke euro subsidie die de stad ontvangt, zij zelf één euro moet investeren. Op geaggregeerd niveau wordt er verwacht dat de totale uitgaven voor klimaatacties minstens het dubbele van de verkregen subsidie bedragen. De eigen middelen mogen ook gaan om personeelskosten. De trekkingsrechten per gemeente zullen per ministerieel besluit vastgelegd worden in september 2023. Sint-Niklaas kan tussen 112.494 EUR en 132.815 EUR trekken. De middelen zullen uiterlijk worden uitgekeerd op 30 april 2024.
Wat houdt deze versterking van het LEKP in? De lokale overheid engageert zich tot:
1. Doelstelling 1: Realisatie van minstens één thematisch wijkverbeteringscontract waarbinnen een collectieve renovatie wordt gefaciliteerd voor einde 2025. Een thematisch wijkverbeteringscontract kenmerkt zich door vier elementen:
a. het is gericht op de uitvoering van een collectieve renovatie;
b. het betreft een nieuwe samenwerkingsvorm;
c. binnen een specifieke wijk;
d. met oog voor sociale diversiteit.
- Wat betekent dit voor Sint-Niklaas? Een verderzetting van bestaande werking en opschaling van reeds lopende trajecten ('Sint-Niklaas renoveert'). Dit werd reeds voorzien; het college van 8 mei 2023 keurde de verderzetting van de bestaande werking met nieuwe centrumwijken en de opstart in de Stationswijk goed, alsook de aanstelling van een partner voor de trajecten in de deelgemeenten. Er is hiervoor budget voorzien op MJP001894. Er werd intussen een tweede renovatiecoach aangeworven, wat de opschaling in centrum en deelgemeenten mogelijk maakt;
- Dit is een nieuwe doelstelling, deze werd niet opgenomen in LEKP 1.0 en 2.0;
- Status: Hierop zetten we momenteel al in met 'Sint-Niklaas Renoveert'; meer bepaald door collectieve wijkrenovatietrajecten in centrum en deelgemeenten. Er zijn middelen voorzien om de huidig lopende trajecten op te schalen.

2. Doelstelling 2: vijftig per duizend wooneenheden worden uitgenodigd voor een klimaattafel ter bespreking van een wijkgerichte aanpak (met een focus op de verduurzaming van de warmtevraag en de synergie tussen de vier werven) voor einde 2024.
- Wat betekent dit voor Sint-Niklaas? In concreto worden er in Sint-Niklaas 1.716 huishoudens uitgenodigd voor een klimaattafel. Het betreft genodigden, niet effectief aanwezigen op een klimaattafel. Een klimaattafel houdt in dat de bewoners van een wijk worden uitgenodigd om na te denken over hun wijktransformatie aan de hand van een concreet plan op maat van de wijk: minder energie verbruiken, meer hernieuwbaar opwekken, koppeling met duurzame mobiliteit, meer gevelgroen en ontharding. Zo wordt er gestreefd naar een optimale synergie tussen de verschillende werven van dit Pact, zonder de focus op renovaties uit het oog te verliezen. Er is geen minimum aantal aanwezigen per klimaattafel, maar uiteindelijk worden voor het einde van 2024 dus vijftig per duizend huishoudens uitgenodigd op een klimaattafel.
- Dit is een bestaande LEKP-doelstelling, die ongewijzigd bleef ten opzichte van LEKP 2.0.
- Status: 'Sint-Niklaas renoveert' zet heden al in op infosessies voor bewoners uit de geselecteerde wijkrenovatietrajecten. De focus van deze infosessies is echter duurzame renovatie, waarbij er niet naar een synergie tussen de verschillende LEKP-werven wordt gestreefd. Om te schakelen naar een wijkgerichte aanpak waarbij de vier LEKP-werven geïntegreerd worden, en met ruimte voor participatie, is een deel van de bijkomende LEKP 2.1-middelen noodzakelijk.

3. Doelstelling 3: Opmaak van een voorgesteld renovatietraject op maat van elke bewoner waar de klimaattafel georganiseerd wordt, voor vijftig per duizend huishoudens en dit voor einde 2025.
- Wat betekent dit voor Sint-Niklaas? Concreet betekent dit voor 1.716 huishoudens de opmaak van een renovatietraject op maat. Een energiebesparende renovatie equivalent bestaat uit één van volgende maatregelen: dak-, zolder-, vloer-, gevelisolatie, hoogrendementsbeglazing, zonneboiler, ventilatiesysteem, een warmtepomp en -boiler. Deze kunnen worden gestimuleerd door de ‘burenpremie voor een collectieve renovatieproject’ en zijn al dan niet het gevolg van de organisatie van klimaattafels, renovaties gerealiseerd dankzij het noodkoopfonds en alle andere collectief georganiseerde renovaties zoals i.s.m. VME’s voor appartementsgebouwen. Een renovatie is collectief georganiseerd als er tien wooneenheden deelnemen (moet niet verplicht geografisch afgebakend zijn) of wanneer de VME er toe beslist.
- Dit is een nieuwe LEKP-doelstelling, deze werd niet opgenomen in LEKP 1.0 en 2.0.
- Status: Hierop zetten we momenteel al in met 'Sint-Niklaas Renoveert'; meer bepaald door collectieve wijkrenovatietrajecten in centrum en deelgemeenten. Er zijn middelen voorzien om de huidig lopende trajecten op te schalen, zowel in het centrum als in de deelgemeenten (conform supra).

4. Doelstelling 4: 1 coöperatief/participatief hernieuwbaar energieproject per vijfhonderd inwoners tegen 2030: met minstens 36 kWp, per vijfhonderd inwoners, waarvan 18 kWp, per vijfhonderd inwoners, wordt gerealiseerd voor einde 2025. Een coöperatief/participatief project houdt in dat burgers mee kunnen investeren. Kleinere projecten kunnen geclusterd worden. Een windmolen van 2 MW telt bijvoorbeeld mee voor 111 projecten van 18 kWp. Referentie voor het startpunt is het aantal opgeleverde projecten geregistreerd op de Energiekaart (Energiesparen.be) ten opzichte van eind 2020.
- Wat betekent dit voor Sint-Niklaas? Een geïnstalleerd vermogen van 2,59 MWp, waarvan de helft gerealiseerd wordt voor eind 2025. Deze quota wat betreft vermogen kunnen worden behaald met het pilootproject energiegemeenschap waarbij heden bedrijven, scholen en zorginstellingen participeren, maar waarbij het de bedoeling is dat in 2024-2025 ook burgers kunnen instappen. Bovendien worden hierbij ook de projecten van onder andere Ecopower en Megawattpuur ingecalculeerd. Ecopower installeerde in de periode van 1 januari 2021 tot 1 december 2022 zonnepanelen op het dak van het KA Sint-Niklaas en andere scholen en openbare gebouwen. Dit gaat om een geïnstalleerd vermogen van 243 kWp en een geschatte energieproductie van 213.000 kWh, per jaar. Ook Sint-Niklase energiecoöperatie Megawattpuur installeerde pv-panelen op de daken van Avansa, de WeTech Academy, de LAB-school en vier Sint-Niklase woonzorgcentra (De Gerda, De Priesterage, Het Lindenhof en De Spoele) van Zorgpunt Waasland.Ook dit kan meetellen.
- Dit betreft een verscherpte en versnelde LEKP- doelstelling. In LEKP 2.0 werd de doelstelling als volgt geformuleerd: 'Eén coöperatief/participatief hernieuwbaar energieproject, per vijfhonderd inwoners, tegen 2030’: minstens 18 kWp tegen 2030.' Zodoende werd de deadline vervroegd (helft van het geïnstalleerd vermogen moet voor eind 2025 gerealiseerd zijn), en werd het vermogen verhoogd van 18 kWp naar 36 kWp.
- Status: Hierop zetten we reeds in met het pilootproject 'lokale energiegemeenschap' waarbij er een energiegemeenschap wordt opgericht tussen pioniers (bedrijven, scholen, zorginstellingen). Daarvoor is er in 2023 budget voorzien. Het is de bedoeling dat in 2024-2025 burgers kunnen instappen in de gemeenschap. Om de gemeenschap op te schalen en burgers te bereiken moeten we sterk inzetten op een communicatiecampagne en het verder doorrekenen, waarvoor er geen budget voorzien is. De bijkomende LEKP 2.1-middelen moeten zodoende hiervoor aangewend worden.

5. Doelstelling 5: Toegang tot de activiteiten van een energiegemeenschap operationaliseren voor één per vijfhonderd inwoners voor einde 2025.
- Wat betekent dit voor Sint-Niklaas? Burgers toegang geven tot de activiteiten van een energiegemeenschap. Daarvoor moet er eerst een energiegemeenschap worden opgericht. Dit ambiëren we te doen met het huidig lopende pilootproject energiegemeenschap waarbij heden bedrijven, scholen en zorginstellingen participeren, maar waarbij het de bedoeling is dat in 2024-2025 ook burgers kunnen instappen.
- Dit is een nieuwe LEKP-doelstelling, deze werd niet opgenomen in LEKP 1.0 en 2.0.
- Status: Hierop zetten we reeds in met het pilootproject 'lokale energiegemeenschap' waarbij er een energiegemeenschap wordt opgericht tussen pioniers (bedrijven, scholen, zorginstellingen). Het is de bedoeling dat in 2024-2025 burgers kunnen instappen in de gemeenschap. Om de gemeenschap op te schalen en burgers te bereiken moeten we sterk inzetten op een communicatiecampagne, waarvoor er geen budget voorzien is. De bijkomende LEKP 2.1-middelen dienen zodoende hiervoor aangewend te worden.

De Vlaamse overheid engageert zich om:
- Een sterke kennisoverdracht te organiseren tussen lokale besturen met de eerste leerlessen uit de elf lopende wijkverbeteringscontracten (waaronder het reeds lopende traject in de Kroonmolenwijk)wat betreft het vernieuwd instrumentarium in het kader van de werkplatformen.
- De beoogde wijkrenovatietool uit te breiden met de ontwikkeling van een digitaal platform (de ‘Digital Twin’) waarbij databronnen gecombineerd worden met de best beschikbare instrumenten en analyses (zoals bijvoorbeeld warmtezoneringskaarten) en waarop publieke of private instrumenten op kunnen aansluiten (overheden, Energiehuizen, bouwsector, applicatie- en softwarebedrijven …). Deze wordt niet enkel aan lokale besturen aangereikt, maar kan dus ook gekoppeld worden aan Energiehuizen om renovatietrajecten procesmatig te begeleiden.
- het aanbieden van een technische assistentiehub om lokale besturen en hun OCMW’s te ondersteunen in het opstarten van lokale energiegemeenschappen waarbij activiteiten ten gunste van mensen met risico op energie armoede kan worden uitgerold. De hub wordt aanbesteed in 2023 en zal zich inzetten voor het inhoudelijk technische, het aanbestedingsmatige, juridische en financiële maatwerk bij de realisatie van de activiteiten van de energiegemeenschap.
- het voorzien van een additionele budgettaire impuls van 16.000.000 EUR voor de capaciteit bij lokale besturen ter realisatie van de versterkte engagementen in de komende twee jaar:
a. 9.000.000 EUR in 2023;
b. 7.000.000 EUR in 2024.

De trekkingsrechten per gemeente zullen per ministerieel besluit vastgelegd worden in september 2023. De middelen zullen uiterlijk worden uitgekeerd op 30 april 2024.
Om de realisatie van klimaattafels met een synergie tussen de vier LEKP-werven te bewerkstelligen enerzijds en om de opschaling van het huidig lopende pilootproject 'lokale energiegemeenschap' te realiseren anderzijds, zijn de bijkomende LEKP 2.1-middelen noodzakelijk. Daarom is het aangewezen in te tekenen op het LEKP 2.1.

Regeerakkoord Vlaamse Regering 2019 - 2024.
Vlaams Energie- en Klimaatpact (VEKP) 2021 - 2030.
Lokaal Energie- en Klimaatpact van de Vlaamse Regering en de Vlaamse steden en gemeenten van 4 juni 2021 aangaande het verbintenissen engagement inzake de algemenen engagementen en de vier werven behoudend 16 specifieke doelstellingen.
Besluit van de Vlaamse Regering van 8 juli 2022 betreffende de subsidie van het LEKP 2.0.
Decreet lokaal bestuur, artikelen 2, 40 en 41.
Klimaatplan 2015 - 2020, gemeenteraadsbeslissing 24 april 2015.
Ondertekening Burgemeestersconvenant 2030 binnen Waasland Klimaatland, gemeenteraadsbeslissing 25 mei 2020.