2023_GR_00005 - Opheffing reglementen inzake duurzaam renoveren, passiefwoning en duurzame wooninitiatieven: goedkeuring

De Vlaamse overheid zet volop in op een subsidiëring bij renovatie van woningen door middel van de verbouwpremie en verbouwlening met daarbij een integratie van de premies van Fluvius in één uniek Vlaams loket. Hieronder worden de Vlaamse premies beschreven met de impact ervan op de stedelijke premies duurzaam renoveren.

Mijn verbouwpremie en mijn verbouwlening 
Sinds 1 oktober 2022 is het mogelijk om hiernavolgende renovatiepremies aan te vragen bij de Vlaamse overheid: dak, buitenmuur, vloer, ramen en deuren, binnenrenovatie, hernieuwbare energie (zonneboiler, warmptepomp en warmtepompboiler), elektriciteit en sanitair. Hiervoor worden extra middelen ingezet door de Vlaamse overheid en hogere premiebedragen beschikbaar gesteld voor renovatie van woningen en de implementatie van hernieuwbare energie. Bovendien krijgen eigenaars en verhuurders die geen of weinig financiële middelen hebben extra steun door de Verbouwlening (kan aangevraagd worden vanaf 1 september 2022, renteloos tot een bedrag van 60.000 EUR met een maximale looptijd van 25 jaar). Alle werken onder het toepassingsgebied van de Vlaamse Verbouwpremie kunnen dus eveneens voorgefinancierd worden door middel van de Vlaamse Verbouwlening.
Het resultaat van de verbouwpremie geeft het volgende weer wat betreft financiële tussenkomst voor de verschillende inkomenscategorieën:
- Lagere inkomensklasse (eigenaar-bewoner) of verhuurder sociaal verhuurkantoor zal tot 50 procent van de renovatiekosten kunnen recupereren, geplafonneerd tot 25.000 EUR.
- Middenklasse (eigenaar-bewoner) zal tot 35 procent van de renovatiekosten kunnen recupereren, geplafonneerd tot 17.500 EUR.
- Hogere inkomensklasse (eigenaar-bewoner) heeft de mogelijkheid een premie aan te vragen voor renovatiemaatregelen op basis van een prijs per m² of een basispremie voor hernieuwbare energie (warmtepompen, enzoverder). Verhuurders via een sociaal verhuurkantoor en private verhuurders via geconventioneerde verhuur (dit is huur met overeengekomen maximum huurprijs, gesteld als voorwaarde aan de verbouwlening) zullen eveneens kunnen genieten van de verbouwlening zonder inkomensgrenzen. Daarnaast kan de verbouwlening enkel aangevraagd worden voor de lagere en middenklasse eigenaar-bewoner.

Evaluatie stedelijke premie duurzaam renoveren
Onze stedelijke premie duurzaam renoveren (laatst aangepast bij beslissing van de gemeenteraad op datum van 24 januari 2020) omvat premies voor renovatiewerken die gebaseerd zijn op twee pijlers, namelijk woonkwaliteit en energie-efficiëntie. Ons premiereglement, in vergelijking met andere centrumsteden van gelijke orde, is omvangrijk uitgebouwd en heeft de inwoners van Sint-Niklaas goed bediend in het verleden (zie ook studie in bijlage van UGent, evaluatie van het premiereglement duurzaam renoveren van stad Sint-Niklaas 2020. Eén van de conclusies is dat de stad Sint-Niklaas het goed doet als het gaat om de toekenning van premies).
Van de besteding van premies op jaarbasis van ongeveer 300.000 EUR voor duurzame renovatie (van het totaal jaarbudget van 370.000 EUR/jaar (AC 000746 MJP 00101)), werd steeds 2/3 van de laatste jaren besteed aan: dak, gevel en schrijnwerk. Dit zijn premies met de grootste tussenkomst door stad Sint-Niklaas, namelijk voor dak een bedrag van 2.000 EUR, schrijnwerk voor een bedrag van 1.000 EUR en gevel- en isolatiewerken voor een bedrag van 500 EUR. Voor deze drie categorieën kunnen eigenaars en verhuurders vanaf 1 oktober 2022 hogere premies aanvragen via de Vlaamse overheid (zie link naar premiebedragen, voor een dak bijvoorbeeld zal een eigenaar een premie kunnen aanvragen met een maximum van 5.750 EUR) en door het huidig cumulverbod zullen inwoners niet meer de premie aanvragen bij stad Sint-Niklaas.

Andere premiebedragen van werken in het stedelijk premiereglement zijn klein (bijvoorbeeld nutsleidingen en warmtepomp) in verhouding tot de Vlaamse verbouwpremie. Verder is de stedelijke premie van PV-panelen eigenlijk overbodig gezien de huidige terugverdientijd (minder dan twee jaar) en ze nu ook overgesubsidieerd worden door Fluvius (halvering pv premie wel vanaf 2023). De doelstelling van stad Sint-Niklaas in het verleden en tot nog toe bij het uitgeven van de premie wonen (duurzaam renoveren) is de woonkwaliteit en energie-efficiëntie van het patrimonium van de particuliere woningeigenaars verbeteren. Dit door financieel tussenbeide te komen door middel van een premie na uitvoering van de werken. Hierbij werd ook de focus gelegd op het centrum van de stad (voorwaarde kadastraal inkomen minder dan 1.200 EUR) en het feit dat de woningen ouder moeten zijn dan vijftien jaar. Met het uitgeven van een premie weet stad Sint-Niklaas echter niet of de bouwheren (eigenaars of verhuurders) het volledige verhaal van informatie en kennis over hun woning bij renovatie hebben meekregen. Iets wat met de huidige energiecrisis nog belangrijker is geworden. Huishoudbudgetten staan onder druk waardoor met een beperkter budget moet overgegaan worden tot een efficiënte renovatie. Bovendien tonen studies in het verleden steeds weer aan dat ook bij het uitgeven van premies vooral het Mattheuseffect speelt. Premies en leningen komen dus vooral terecht bij mensen die zonder ondersteuning ook al overgaan tot een renovatie. Dit was ook één van de conclusies van de workshop op datum van 1 september 2022. Weten wij als stad of de premie echt wel geholpen heeft na uitvoering van de werken? Heeft de eigenaar een volledig beeld van zijn of haar woning naar aanleiding van de werken die achteraf gesubsidieerd werden met de premie van stad Sint-Niklaas? Sinds 2019 wordt door stad Sint-Niklaas beleidsmatig met het project 'Sint-Niklaas renoveert' ook ingezet op een andere werking bij renovatie. Hierbij worden eigenaars of verhuurders geholpen bij hun renovatie met: 1) het renovatie advies aan huis (advies en kennis verschaffen) en 2) een toeleiding naar een begeleidingstraject met een volledige ontzorging bij hun renovatie. Dit is uiteraard intensiever dan het uitgeven van premies maar het geeft een beter resultaat, zeker voor kwetsbaardere doelgroepen (zie het project noodkopers met OCMW waarvoor Sint-Niklaas ook een bijkomende projectsubsidie verkreeg van 1.800.000 EUR). Als de vergelijking nu gemaakt wordt van de besteding van premies duurzaam renoveren (laatste drie jaar) met de resultaten van 'Sint-Niklaas renoveert' en de kostprijs voor de stad komen we tot volgende cijfers:

Conclusies:
- De opbrengst naar besteding van budget bij 'Sint-Niklaas renoveert' is hoger, aangezien bouwheren een volledig advies over hun woning krijgen en ze worden ontzorgd in een begeleidingstraject bij renovatie (cf. 1.000.000 EUR uitvoering van bouwkost voor een zestigtal woningen in begeleidingstraject, resultaten Sint-Niklaas renoveert). Hierbij zijn we als stad ook zeker dat bouwheren volledig geïnformeerd worden naar de energiedoelstellingen 2050.
- Eigenaars en verhuurders zullen meer en extra steun kunnen aanvragen bij Vlaamse overheid (premies en leningen) na 1 september 2022.
- De premie duurzaam renoveren zal minder aangevraagd worden, meer zelfs, alle categorieën van premies van stad Sint-Niklaas kunnen aangevraagd worden bij de Vlaamse overheid. Het cumulverbod laat ook niet toe dat zowel de premie bij de stad Sint-Niklaas als de Vlaamse overheid kan aangevraagd worden volgens het premiereglement voor dezelfde werken.
- De meerwaarde van de huidige premies duurzaam renoveren bij stad Sint-Niklaas zal uitgehold worden door een veranderlijke realiteit, namelijk het verkrijgen van hogere premies en leningen bij de Vlaamse overheid, als reactie op de huidige energiecrisis.

Bijgevolg moet uit voorgaande conclusies besloten worden dat een heroriëntering van middelen van premies noodzakelijk is om betere dienstverlening te kunnen aanbieden aan de burgers met een focus op specifieke premies die een duidelijk meerwaarde kunnen betekenen voor de inwoners van stad Sint-Niklaas.

1. Heroriëntering middelen premie duurzaam renoveren door middel van opheffing van het premiereglement
Aan de gemeenteraad wordt gevraagd het budget van de premie duurzaam renoveren te heroriënteren naar een budget dat inzetbaar is voor het opzetten van begeleidingstrajecten met 'Sint-Niklaas renoveert' en te voorzien in een communicatiebudget om te communiceren over een vernieuwde loketwerking rond renovatie en wonen. Dit met als doelstelling meer budget te reserveren voor het verschaffen van kennis en informatie in het voortraject bij een renovatie (Hoe kom ik als burger tot de uitvoering van een renovatie als ik niet altijd beschik over de informatie en kennis? Welke zijn de cruciale investeringen nu om mijn energiefactuur te verminderen?). Onze rol als lokale overheid is de eigenaars en verhuurders bijstaan in het maken van juiste keuzes bij een renovatie of toeleiden naar een begeleiding bij een renovatie. Hierin vervullen we een onafhankelijke rol waarbij we als stad kunnen inzetten op een intensievere samenwerking met intermediairen op sleutelmomenten (bijvoorbeeld via projectwerking voor bepaalde doelgroepen zoals verhuurder, bij leegstand, bij verkoop, enzoverder). 

2. Inzetten van beperkte premies voor specifieke maatregelen door uitwerking van een nieuw en beknopter premiereglement (focus)
De premie in de huidige vorm van duurzaam renoveren moet geschrapt worden na beslissing tot heroriëntering, zodoende dat klimaatadaptieve maatregelen (en of doelgroepen) zoals bijvoorbeeld een premie voor groendaken enkel voor het centrum, regenwaterrecuperatie en infiltratie, ontharden kan uitgewerkt worden in een nieuw premiereglement. De koppeling met de subsidie in het kader van rioprojecten kan ook bekeken worden. Het premiereglement duurzame woonvormen en passiefwoningen moet opgeheven worden. De laatste jaren werden er amper aanvragen ingediend voor deze premiestelsels. Zo waren er bijvoorbeeld voor passiefwoning in de periode tussen 2011 en 2019, 26 aanvragen en werd voor duurzame wooninitiatieven de laatste premie uitgereikt begin 2018.

Aan de gemeenteraad wordt aldus gevraagd het reglement inzake de stedelijke premie duurzaam renoveren op te heffen, met inachtneming van een overgangsperiode van zes maanden. Binnen deze overgangsperiode zal een beknopter premiereglement worden uitgewerkt rond klimaatbestendige premies (met o.a. groendaken, regenwaterputten, infiltratie en al dan niet een koppeling met de bestaande subsidiëring inzake rioprojecten) met daarbij ter inspiratie de nieuwe premiereglementen 'klimaatpremies' van de steden Antwerpen en Gent. Tenslotte wordt ook gevraagd de premiereglementen duurzame wooninitiatieven en passiefwoning op te heffen, met onmiddellijke ingang.  

Subsidiereglement voor het realiseren van een passiefwoning, goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 26 november 2010.
Wedstrijdreglement duurzame wooninitiatieven, laatst na aanpassing goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 26 september 2014.
Reglement inzake de stedelijke premie duurzaam renoveren, laatst na aanpassing goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 24 januari 2020.
Renovatiepact Vlaanderen 2050 van 14 december 2014 waarvoor een plan van aanpak werd uitgewerkt bij conceptnota goedgekeurd door de Vlaamse Regering op datum van 8 december 2017. Het doel van het Renovatiepact is om gezamenlijk een coherent actieplan uit te werken en uit te voeren om de renovatiegraad van het Vlaams woningpatrimonium te verhogen en de energieprestaties te optimaliseren.
Klimaatplan stad Sint-Niklaas 2015-2020, goedgekeurd in gemeenteraadszitting van 24 april 2015.
Besluit van het college van burgemeester en schepenen van 9 maart 2020: goedkeuring structuur en acties Sint-Niklaas renoveert.
Besluit van het college van burgemeester en schepenen van 31 oktober 2022: goedkeuring tot heroriëntering van middelen van het premies duurzaam renoveren in functie van nieuwe begeleidingstrajecten of renovatieprojecten voor inwoners van stad Sint-Niklaas.